ایجاد شفافیت و تنظیم بازار از طریق بورس کالا
گروه بورس
در هفته نخست آبان‌ماه رویدادهای مهمی از جمله، نقش بورس کالا در تسریع روند صادرات پسته، ورود به بازار عراق، نامه مدیرعامل هلدینگ سیمانی به وزارت صنعت برای عرضه سیمان از طریق این بورس و اهرم حرکت صنعت پتروشیمی با تامین مالی شرکت‌ها از طریق این بازار پیرامون بورس کالای ایران رخ داد که در ادامه به مهم‌ترین آنها می‌پردازیم. به گزارش «تعادل»، حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران عنوان کرد: درصدد ایجاد بازار عادلانه و شفاف برای همگان هستیم که با شکل‌گیری بورس پسته این شفافیت به وجود خواهد آمد. وی افزود: پسته یکی از محصولات استراتژیک کشور بوده و با چالش‌های اساسی در بازار این محصول روبرو هستیم به‌طوری که کشاورزانی که یک‌سال برای این محصول زحمت می‌کشند در زمان برداشت پسته مجبور می‌شوند با حداقل قیمت محصول خود را به واسطه‌ها بفروشند. از همین رو، باید واسطه‌های غیرضروری را حذف و شرایطی را فراهم کنیم که پسته در داخل کشور مرجعیت قیمتی پیدا کند و در جهان مبنا باشد. مدیرعامل بورس کالا گفت: باید درخصوص پسته و زعفران و کالاهایی که تولیدکننده اصلی هستیم بازار متشکلی را برای خودمان تعریف کنیم و بتوانیم در بازار منطقه‌یی سرنوشت‌ساز باشیم. مدیرعامل بورس کالای ایران تصریح کرد: در بازار داخلی پسته می‌شود بازار را شفاف کرد تا به نفع همه باشد و در حوزه صادرات هم وقتی بازار منسجم داخلی را داشته باشیم، می‌توانیم در بازارهای جهانی هم حضور داشته باشیم.
نقش موثر در بازار داخلی و منطقه
در هفته گذشته رییس اتاق مشترک بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و عراق در خصوص ظرفیت‌های بورس کالا در بازارهای داخلی و خارجی گفت: بورس کالای ایران با توجه به مزیت‌های زیادی که دارد علاوه بر تاثیر‌گذاری در بازار داخلی، در منطقه هم می‌تواند تاثیرگذار باشد و بسیاری از نارسایی‌ها را جبران کند. یحیی آل‌اسحاق به استفاده از ظرفیت‌های بورس کالای ایران برای توسعه تجارت ایران و عراق اشاره کرد و با بیان اینکه سرعت رشد بورس کالای ایران از بدو تاسیس تاکنون قابل تقدیر بوده اما باید این سرعت با حمایت‌های لازم بیشتر شود، افزود: یکی از راه‌های شفاف‌سازی قیمت و افزایش کیفیت محصولات، عرضه کالا در بورس ایران و عراق است که این اقدام بسیار خوبی بوده و مزیت‌های زیادی به دنبال دارد. رییس اتاق مشترک بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و عراق به نقش بورس کالا در بازار داخلی اشاره کرد و گفت: بورس کالا برای تنظیم بازار داخلی و ایجاد شفافیت نقش موثری دارد به‌طوری که هرقدر بتوانیم محصولات مختلف فولادی، پتروشیمی، کشاورزی و سیمانی را به سمت بورس کالا ببریم، شفافیت، اعتماد، تعهد و تمام ضوابط افزایش پیدا می‌کند.
ورود به بازار عراق
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق گفت: با رونمایی از سایت عربی بورس کالا، این بورس آمادگی خود را برای ارائه سرویس و خدمات به بازار عراق اعلام کرد تا زمینه برای حضور تجار و خریداران کالاهای عراقی در بورس ایران یا فعال شدن تابلوی بورس کالای ایران در عراق، خریداران بتوانند بدون واسطه از تولیدکنندگان اصلی ایران خرید کنند. حمید حسینی در خصوص حضور محصولات صادراتی ایران در بورس کالای عراق گفت: باید از هر امکان و ابزاری برای توسعه و حضور در بازار عراق استفاده کنیم در این راستا همه سازمان‌ها و ارگان‌ها تلاش می‌کنند که در این بازار نقش‌آفرینی کنند که اخیرا در همایش بزرگ تجارت ایران و عراق، بورس کالای ایران به تشریح کارکردهای خود برای تجار عراقی پرداخت و از سایت عربی خود نیز رونمایی کرد.
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق تصریح کرد: البته عملیاتی شدن این کار با توجه به از بین رفتن تمام زیرساخت‌های کشورعراق و پایین بودن زیرساخت‌های بانکی و بیمه‌یی، اندکی زمانبر است ولی با پیشرفت‌های چشمگیری که در حوزه‌یی تی مشاهده می‌کنیم، مبادلات کالاها از طریق بورس امکان‌پذیر و اقدامی موثر خواهد بود که منافع مشترک زیادی به دنبال دارد.
کاهش ریسک اقتصادی با راه‌اندازی بورس ارز
یک پژوهشگر بانک مرکزی به لزوم راه‌اندازی بورس ارز در اقتصاد ایران اشاره کرد و افزود: در شرایط فعلی و به صورت رسمی مکانی برای انجام معاملات ارز در کشور وجود ندارد که به فعالان اقتصادی کمک کند تا ریسک‌های تجاری خود را کاهش دهند به این ترتیب نیاز است تا بورس ارز و مشتقات ارزی ایجاد شود. پویا جبل‌عاملی تاکید کرد: بنابراین هرقدر بازار ارز را تعمیق داده و مشتقات ارزی را بیشتر کنیم، نوسانات کاذب بازار ارز کاهش یافته و قابل مدیریت می‌شود. بنابراین با راه‌اندازی بورس ارز علاوه بر تعمیق بازار و کاهش نوسانات قیمت، دست بانک مرکزی نیز برای مدیریت بازار آن هم با روشی کارآمد و در مکانیسم عرضه و تقاضا باز می‌شود.
این کارشناس اقتصادی، یکسان‌سازی نرخ ارز را یکی از پیش‌نیازهای ایجاد بورس ارز دانست و افزود: نخستین گام برای راه‌اندازی بورس ارز یکسان‌سازی نرخ ارز است، زیرا دو نرخی بودن نرخ، مانع ایجاد بورس ارز و تعمیق بازار می‌شود، بنابراین باید به سمت یکسان‌سازی نرخ ارز حرکت کنیم که امیدواریم سرعت این کار در بانک مرکزی افزایش یابد.
جبل‌عاملی دومین گام برای راه‌اندازی بورس ارز را شفافیت بیشتر سیاست‌گذاری ارزی دانست و تصریح کرد: در عین حال نیاز است که بانک مرکزی هم در سیاست‌گذاری‌های ارزی و هم در استراتژی‌های ارزی خود شفافیت داشته باشد و میزان مداخله خود در بازار را اعلام کند که این کار را از طریق بورس ارز بهتر می‌تواند، انجام دهد.
تسریع روند صادرات پسته
جلیل کاربخش‌راوری عضو هیات امنای انجمن پسته ایران درباره عرضه پسته در بورس کالای ایران گفت: عمدتا فعالان پسته که شامل تولیدکنندگان، تجار و صادرکنندگان هستند با مشکلی تحت عنوان تامین مالی دست و پنجه نرم می‌کنند. این در حالی است که بورس هم در جای خود یکی از مناسب‌ترین روش‌های تامین مالی محسوب می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: از اصلی‌ترین مزایای عرضه پسته در بورس کالا می‌توان به مدیریت متمرکز جهت عرضه به موقع و همزمان با تقاضای خریدار خارجی، کمک به افزایش تولید، تنظیم بازار و صادرات این محصول در بازارهای جهانی اشاره کرد.
رییس کمیسیون بانک بیمه و امور مالیاتی اتاق بازرگانی کرمان با بیان اینکه عرضه پسته در بورس کالا با روش گواهی سپرده کالایی و نه روش عرضه مستقیم می‌تواند موثر واقع شود، افزود: پس از گواهی سپرده کالایی، صندوق‌های کالایی هم در جای خود می‌توانند در راستای کنترل نوسانات بازار و عرضه با زمانبندی مناسب تاثیرگذار باشند چراکه یکی از آسیب‌ها این است که در فصلی (مهر و آبان) پیک عرضه تولیدکنندگان را داریم. کاربخش‌راوری اظهار داشت: به عنوان عضوی از خانواده پسته از تمام فعالان حوزه پسته درخواست می‌شود تا در راه‌اندازی هر چه سریع‌تر بورس پسته همکاری‌های لازم به عمل آید.
تنها راه نجات کشاورزان
مظفر محمدی عضو اتاق بازرگانی کرمان گفت: عرضه محصولات کشاورزی از جمله پسته در بورس کالای ایران می‌تواند به کشاورزان در فروش محصول خود کمک کند. وی با بیان اینکه عرضه پسته در بورس کالا در نهایت منجر به بهبود وضعیت و بهره‌مندی کشاورزان می‌شود، تصریح کرد: حضور خریداران خارجی در موضوع داد و ستدهای پسته یکی از مهم‌ترین آثار فروش محصولات در بورس کالاست. محمدی عنوان کرد: عرضه این محصول در بورس کالای ایران باعث می‌شود، موضوع شفافیت در مالیات‌ها و خرید و فروش پسته پررنگ‌تر شود. از سوی دیگر این اتفاق به‌طور قطع باعث از بین رفتن بحث پول‌شویی در خارج از بورس کالای ایران و حذف واسطه‌ها در معاملات خواهد شد.
وی گفت: پسته‌یی که در بورس کالای ایران عرضه می‌شود دارای یکسری از استانداردهای مشخص است و مانند گذشته گونه‌های مختلف پسته (بی کیفیت) ارائه نخواهد از سویی دیگر این اتفاق می‌تواند یک مزیت بزرگی برای صادرکنندگان واقعی محصول از طریق بورس کالا محسوب شود.
رفع مشکل نقدینگی باغداران
یک باغدار پسته در استان سمنان تامین مالی از طریق بورس کالا را به عنوان یکی از راه‌های موثر در رفع مشکل نقدینگی باغداران و جلوگیری از افت کاذب قیمت‌ها در زمان برداشت به دست واسطه‌ها عنوان کرد. محمدحسن اکبری گفت: بورس کالا می‌تواند در زمان برداشت محصول به کمک باغدار بیاید. این در حالی است که در نظام معاملات سنتی پسته، خریداران در اکثر موارد به باغدار چک مدت‌دار می‌دهند و آن را به تجار و صادرکنندگان به صورت نقدی می‌فروشند که البته در برخی موارد چک خریداران نقد هم نمی‌شود. اما معامله در بورس راهی مثبت و اثربخش است که حداقل شفافیت قیمتی و تضمین پول باغدار را به ارمغان می‌آورد.
اکبری گفت: در بورس به دلیل مشخص شدن نوع و ویژگی‌های کیفی محصول عرضه شده برای، همه خریداران در تمام نقاط کشور می‌توانند از آن مطلع شوند. همین امر موجب می‌شود تعداد بیشتری مشتری برای محصول باغداران حاضر شود.
عرضه سیمان
مدیرعامل یک هلدینگ سیمانی با ارسال نامه‌یی به وزیر صنعت خواستار عرضه سیمان در بورس کالا و قطع عرضه سوخت کارخانجات سیمان طی سه ماه زمستان شد تا کارخانه‌ها برای تولید سیمان از انباشت کلینکرهای موجود خود استفاده کنند. قیمت‌های نامعقول سیمان و رقابت‌های منفی میان تولیدکنندگان به همراه مازاد تولید مشکلات متعددی را برای تولیدکنندگان این بخش به وجود آورده است برای رفع این موضوع، علی محمد بد مدیرعامل یک هلدینگ سیمانی با ارسال نامه‌یی به وزیر صنعت خواستار عرضه سیمان در بورس کالا و قطع عرضه سوخت کارخانجات سیمان طی سه ماه زمستان شده تا به دنبال آن در این مدت کارخانه‌ها برای تولید سیمان از انباشت کلینکرهای موجود خود استفاده کنند.
افزایش قابلیت پیش‌بینی بازار
رییس هیات‌مدیره شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی معتقد است با توسعه یافتن ابزارهای مشتقه نظیر فوروارد و فیوچرز در بورس کالا در کنار ایجاد مکانیسم‌های تشکیل ابزارهای نوین مالی نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اوراق بدهی می‌توان به قابلیت پیش‌بینی‌پذیر کردن بازارها کمک کرد.
وی با بیان اینکه ابزارها و نهادهای مالی می‌توانند به بهبود پیش‌بینی‌پذیر کردن بازارها کمک کنند، افزود: به عنوان مثال استفاده از انواع مختلف ابزار مشتقه، می‌تواند قابلیت پیش‌بینی‌پذیری بازارها را افزایش داده و میزان نوسانات را کاهش دهد، علاوه بر این حضور برخی نهادها مانند بازارگردان‌ها می‌تواند کمک کند تا این قابلیت به میزان قابل توجهی افزایش یابد. این کارشناس بازار سرمایه به عوامل درونی و بیرونی برای بهبود این قابلیت در بازارها اشاره و تصریح کرد: در حال حاضر متغیرهای بیرونی تاثیرات قابل توجهی روی نوسانات قیمت کالا و متعاقبا ابزارهای مشتقه دارند، این در حالی است که برنامه‌ریزی بلندمدت می‌تواند به افزایش قابلیت پیش‌بینی‌پذیر کردن کمک کند. به گفته اسلامی‌بیدگلی، توسعه ابزارهای مشتقه در بورس کالا، افزایش تعداد محصولات و ابزارها، افزایش تعداد فعالان و بهبود دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها به افزایش و بهبود قابلیت پیش‌بینی‌پذیر کردن بازارها کمک می‌کند.
اهرم حرکت صنعت پتروشیمی با تامین مالی
یک کارشناس بازار سرمایه معتقد است؛ تامین مالی با سررسید یک‌ساله برای صنعت پتروشیمی به صورت منتشر کردن اوراق سلف موازی در بورس کالا امری حایز اهمیت و ارزشمند برای این بازار به شمار می‌رود. عباس ضیایی‌نیری تصریح کرد: در مورد تضمین این منابع مالی از بورس هم باید گفت که ابزار اوراق سپرده کالایی می‌تواند به عنوان تضامین اصلی در تامین سرمایه در گردش شرکت‌های مختلف در نظر قرار بگیرد که پیش‌بینی می‌شود با رونق معاملات این ابزار و پیش رفتن این روند، شاهد وثیقه قرار گرفتن گواهی سپرده در روند تامین مالی در ادامه مبادلات این بازار باشیم.
وی با بیان اینکه در بازارهای سرمایه ابزارهای مالی قابل اعتمادی ایجاد شده و در حال طراحی است که صنعت نفت می‌تواند از ابزارهای بازار سرمایه استفاده کند، افزود: مکانیسم کشف قیمت بهترین کارکرد بورس‌های کالایی است و در این بورس‌ها ابزارهای متنوعی شکل گرفته است و صنعت نفت به عنوان یک صنعت سودده و حداقل ریسک باید از این پتانسیل‌ها استفاده کند.
این کارشناس بازار سرمایه کوچک شدن شرکت‌ها و انجام پروژه‌هایی با سرمایه‌گذاری‌های بالا را یکی از این مشکلات برشمرد و گفت: اکنون نیز دراین حوزه با بن‌بست مواجه‌ایم، چرا که گاهی حجم دارایی‌های شرکت‌ها کمتر از پروژه‌های در دست اجرای آنهاست، تجربه موفق تامین مالی شرکت‌های پتروشیمی از بورس کالا می‌تواند اهرم حرکتی برای این صنایع باشد.
طرح «قیمت تضمینی» سیاستی رقابتی در خرید و تولید گندم
یک کارشناس بازار سرمایه گفت: در روند سیاست خرید تضمینی، کشاورز با علم به خرید محصول توسط دولت انگیزشی در جهت بهبود راندمان کیفی و کمی محصول خود ندارد از این رو باید زمینه را برای گذار از سیاست حمایتی به سیاست رقابتی با انجام معاملات گندم در بستر بورس کالا و جایگزینی سیاست قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی فراهم کرد. امیرعلی امیرباقری اظهار کرد: فشار مالی پرداخت بر دولت در شرایط کنونی بسیار سنگین بوده ودولت می‌تواند از ظرفیت بازار برای خرید این محصول استفاده کند، در شرایط کنونی نظر به حجم بدهکاری دولت و معوق شدن پرداخت‌ها، فاصله زمانی پرداخت طلبِ تولیدکننده، منجر به ظهور دلالی در این حوزه گشته است.
وی اضافه کرد: در سیاست قیمت تضمینی، تولیدکننده محصول خود را در بورس کالا عرضه کرده و خریدار نیز با توجه به درجه‌بندی کیفی محصول، قیمت و حجم تقاضای خود را عرضه خواهد کرد و معاملات در قیمت مورد توافق خریدار و فروشنده انجام شده و تفاوت قیمت تعادلی معامله از نرخ حمایتی توسط دولت به حساب فروشنده واریز خواهد شد.
